Guverinoma y’u Rwanda ,ivuga ko umushinga w’itegeko rihindura itegeko ngenga rya 2019 rigenga amatora risaba impinduka nshya zigamije kunoza uburyo amatora akorwa.
Mu nyandiko isobanura umushinga w’itegeko uri mu Nteko ishinga amategeko kugira ngo isuzumwe kandi yemezwe, guverinoma yavuze ko iterambere rikurikira ivugururwa ry’Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda riteganya mu bindi bihe, ko amatora y’abadepite (ku bagize Inteko Ishinga Amategeko) ) akorwa mu gihe kimwe n’amatora ya perezida.
Itegeko Nshinga ryasohotse mu Igazeti ya Leta yo ku ya 4 Kanama 2023, rivugako umushinga w’itegeko rishya ugamije gushyigikira icyemezo cya guverinoma ,cyo kuyobora amatora hakurikijwe ibiteganywa n’Itegeko Nshinga.
Irimo ingingo zimwe zahinduwe, ningingo nshya zashyizweho kugirango zihuze ibitekerezo bishya kuri iyo ntego.
Ni izihe ngingo zizagira ingaruka mu isubiramo rishya ry’itegeko nshinga?
1. Kongera igihe cyo gutanga kandidatire
Kimwe mu byahinduwe n’umushinga w’itegeko rishya, kireba igihe umuntu ushaka guhatanira umwanya wa perezida cyangwa intebe y’abadepite ,agomba kuba yaratanze kandidatire kugira ngo isuzumwe na komisiyo ishinzwe amatora.
Mu gihe itegeko ririho riteganya ko kandidatire zitangwa nibura iminsi 35 mbere y’itariki y’itora, umushinga w’itegeko ugamije kongera igihe kugeza ku minsi 45 ,kubera ibikorwa bitandukanye bijyanye no gusuzuma umubare munini w’abakandida ku mwanya wa perezida n’abayoboke b’inteko ishinga amategeko – bitewe n’uko amatora yombi yahujwe.
2. Kumenya igihe amatora yabasenateri azabera
Bitewe n’uko Itegeko Nshinga ridateganya ibijyanye n’itariki y’itora ry’abasenateri batowe kugira ngo byorohereze inshingano za komisiyo y’amatora n’izindi nzego zifite uruhare mu gushyiraho itariki y’amatora, hashyizweho ingingo nshya igaragaza itariki y’itora.
Iteganya ko amatora y’Abasenateri ,akorwa nibura iminsi 30 kandi bitarenze iminsi 60 mbere yuko manda y’Abasenateri batowe irangira.
3. Ibimenyetso byindwara zo mumutwe byavanyweho mu kutemererwa gutora
Mubikorwa biganisha ku kwamburwa by’agateganyo kwiyandikisha ku gitabo cy’abatora bisobanurwa n’itegeko ririho, harimo cyangwa kwerekana ibimenyetso by’indwara zo mu mutwe cyangwa guhungabanya ituze ry’abaturage.
Urebye ko umukozi ushinzwe kwiyandikisha ku gitabo cy’abatora adashobora gushidikanya yemeza ko umuntu arwaye indwara yo mu mutwe, kandi akirinda ivangura iryo ari ryo ryose n’ihohoterwa, “kugira cyangwa kwerekana ibimenyetso by’uburwayi bwo mu mutwe” byavanyweho.
Ariko ingingo yo “guhungabanya ituze ryabaturage babaturage aho biyandikishije kurutonde rwabatoye” yarakomeje.
Nanone, hongeyeho ingingo nshya, isaba ko imyitozo yo guhungabanya ituze ry’abaturage ivugwa igomba kwandikwa mu itangazo.
4. Igihe cyo gutanga ibirego bijyanye n’amatora
Ku bijyanye no gutanga ikirego kijyanye no gutanga kandidatire cyangwa mu matora ya Perezida n’inteko ishinga amategeko, igitekerezo cyo gutanga ikirego mu “masaha y’akazi” cyakuwe mu masaha yari ateganijwe aho ikirego giteganijwe gutangwa.
Ibi byakozwe kugira ngo bihuze n’amategeko agenga 2018 agena ububasha bw’inkiko yanyuma iteganya, hamwe n’abandi, ko icyifuzo gitangwa mu masaha 48 uhereye igihe urutonde rw’abakandida cyangwa ibyavuye mu matora by’agateganyo byatangajwe, kandi ntirwishyurwa n’urukiko.
Niyonkuru Florentine
Rwandatribune.com
